Metoda na metodę. O nowoczesnych systemach nauczania śpiewu i ich złudzeniach
autorstwa Łukasza Rynkowskiego – wokalisty, pedagoga, człowieka z muzyczną przeszłością, twórcy metody Laryngoskopii Emocji™
„Nie ma jednej metody uczenia śpiewu, ale za to są dziesiątki sposobów, żeby dobrze na tym zarobić.”
– ktoś mógłby to powiedzieć, ale niestety nikt z twórców popularnych metod wokalnych tego jeszcze nie zrobił. Może z obawy o własny biznes.
Przez ostatnie dwie dekady świat śpiewu wokalnego uległ osobliwemu zjawisku: eksplozji metodologii. Gdziekolwiek spojrzysz – CVT, SLS, Estill, IVA, MIX, belting, twang, anchoring, sobbing… brzmi jak zestaw zaklęć z Hogwartu? Nic dziwnego. Każda z tych metod obiecuje klucz do wokalnego sukcesu, często ukrytego za paywallem w wysokości średniej krajowej i obowiązkową certyfikacją, która bardziej przypomina wejściówkę do klubu niż faktyczne potwierdzenie umiejętności.
Nowoczesne metody, czyli Excel, anatomia i marketing
Zajrzyjmy do katalogu „świętych technik wokalnych”:
CVT – Complete Vocal Technique
Stworzona przez duńską wokalistkę Cathrine Sadolin, zakłada istnienie czterech tzw. „trybów fonacyjnych” (Neutral, Curbing, Overdrive, Edge). Wszystko ma swoje miejsce: support, twang, metal w głosie. W CVT można niemal rozebrać głos na części jak samochód w ASO. Tyle że nie każdy chce śpiewać jak Volvo.
Estill Voice Training (EVT)
Jo Estill wprowadziła „figury” – czyli kontrolowane elementy dźwięku, np. pozycję języka, ustawienie krtani, stopień twangu. Śpiew jako wynik świadomego operowania każdym mięśniem. Użytkownicy tej metody mówią z dumą o „kompresji fałdów przedsionkowych”, podczas gdy uczniowie błagają o prosty sposób na zaśpiewanie „Bohemian Rhapsody”.
SLS – Speech Level Singing
Wymyślona przez Setha Riggsa, opiera się na idei, że śpiew powinien być tak naturalny jak mowa. To brzmi cudownie – dopóki nie zobaczysz ucznia próbującego zaśpiewać Pucciniego w „speech levelu”, broniąc się przed każdą emocją jak przed wirusem. Po latach tej metody często trzeba zaczynać od nowa – tym razem z kimś, kto słucha, a nie recytuje definicje.
IVA – Institute for Vocal Advancement
Młodsze rodzeństwo SLS, stworzone przez byłych uczniów Riggsa. Nowy branding, ta sama idea. Na stronie internetowej znajdziesz słowa takie jak „spójność metodologiczna”, „holistyczne podejście do fonacji” i „globalna społeczność trenerów”. Brakuje tylko „coaching vocal executive summary”.
MIX
Technika „mieszana” to idea płynnego przejścia między rejestrami. Piękna, ale… ilu nauczycieli, tyle definicji mixu. Dla jednych to twang, dla drugich falset z dołożonym rejestrem piersiowym, dla trzecich – po prostu „żeby było łatwiej”. W praktyce przypomina to szukanie Świętego Graala z mapą z IKEA.
Gesty transformacyjne – magiczne mikroruchy dla głosu i duszy, czyli najdziwniejsze rzeczy, z którymi się spotkałem
- Układ na godzinę 1:00 z palcami na szczęce
Ułóż palce wskazujące delikatnie na tylno-bocznym brzegu żuchwy, tak jak na tarczy zegara o godzinie 1:00.
Efekt: natychmiastowe rozluźnienie „wewnętrznego potwora” napięcia i przepływ kreatywnej energii… albo przynajmniej poczucie, że coś się dzieje. - Dotknięcie skroni – godzina 11:30 na tarczy zegara
Palce na skroni, dokładnie w punkcie 11:30. W trakcie dotyku zaśpiewaj dźwięk „e” z wyobrażeniem ukochanej babci, która kibicuje Twoim muzycznym sukcesom.
Efekt: fala ciepła i natychmiastowa poprawa rezonansu (przynajmniej w Twojej głowie). - Głęboki wzrok w przestrzeń 3 metry przed sobą
Skieruj wzrok na punkt dokładnie 3 metry przed sobą, bez mrugania przez co najmniej 7 sekund.
Efekt: Twój głos zyska „kosmiczną” głębię i autentyczność – bo przecież liczy się intencja, nie fizyka. - Dotknięcie mostka na wydechu
Po wydechu delikatnie ułóż dłoń na mostku, poczuj rytm serca i przypomnij sobie pierwsze sukcesy w karaoke.
Efekt: połączenie emocji z dźwiękiem, które nauczy Cię „śpiewać z serca” — nawet jeśli dźwięk nie trafia do nut. - Przerwa na wino (opcjonalnie)
Po każdej technice zrób przerwę na łyk ulubionego trunku, najlepiej czerwonego, bogatego w taniny.
Efekt: refleksja potrzebuje tanin, a głos… no cóż, może na moment stanie się bardziej soczysty. - Masowanie płatków uszu
Delikatnie masuj płatki uszu palcami przez 10 sekund, jakbyś próbował przekazać im tajemne wiadomości.
Efekt: wzrost samoświadomości dźwiękowej i gotowość na „transformację” głosu.
A teraz klasycy – mniej efektowni, bardziej skuteczni
Zanim nastała era egzaminów trenerskich i „ruchu na 1:00 z palcami na szczęce”, istniała sztuka śpiewu. Nie „systemy zarządzania fonacją”, tylko relacja mistrz–uczeń. Włoska szkoła belcanta, zwłaszcza XIX wieku, uczyła udźwiękowienia duszy, nie „strategii na safe belting”.
Manuel García II, twórca pierwszego laryngoskopu, był nie tylko naukowcem, ale przede wszystkim nauczycielem śpiewu. Uczył nie przez system, ale przez obserwację. Uważał, że śpiewak musi sam słyszeć siebie wewnętrznie, nie polegać na zewnętrznej analizie.
Francesco Lamperti i jego syn, Giovanni Battista, uczyli wokalistów na podstawie zasad akustycznych i oddychania opartego na „appoggio” – czyli oporze, a nie napięciu. Bez wzorców twangu i edge’u – za to z ogromną uważnością na to, jak dźwięk niesie się w przestrzeni.
Cornelius Reid, XX-wieczny buntownik wokalnej edukacji, pisał jasno:
„Nie ma jednej poprawnej metody. Istnieje tylko dobra odpowiedź na aktualne potrzeby ucznia.”
Richard Miller, guru pedagogiki klasycznej, nie stworzył własnej metody. Za to potrafił cytować każdy możliwy aspekt fizjologii głosu, by… powiedzieć: „Ale i tak najważniejsze to, co słyszysz i czujesz.”
Ofiary metod, czyli głosy na złomowisku systemów
Kasia. Zaczęła uczyć się śpiewu w stylu pop-opera. Jej trenerka CVT przez trzy miesiące powtarzała: „Nie jesteś jeszcze w overdrive, musisz popracować nad metalem.” Kasia zaczęła śpiewać zaciśniętym gardłem, bo bała się „nie być w trybie”. Po dwóch latach… cisza. Dosłownie.
Marcin. Po trzech poziomach SLS i dwóch IVA stwierdził, że nie potrafi śpiewać „niczego prawdziwego”, bo wszystko brzmi „technicznie, ale nijak”. Zrezygnował z muzyki. Po roku wrócił – dopiero, gdy trafił na nauczycielkę, która powiedziała: „Zaśpiewaj tak, jak czujesz, a potem zobaczymy, co nie działa.”
Julia. Pracowała z nauczycielem Estill. Robiła ćwiczenia na każdą możliwą konfigurację krtani i podniebienia miękkiego. Po sześciu miesiącach była ekspertem… od mięśni szyi. Ale nie potrafiła zaśpiewać „Feeling Good” bez wewnętrznego wykresu.
Co więc robić, skoro wszystko zawodzi?
Nie wszystko. Ale większość metod zawodzi, gdy stają się religią. Gdy nauczyciel przestaje być człowiekiem, a zaczyna być wyznawcą systemu.
Gdy „nauczyciel CVT” staje się ważniejszy niż „dobry słuchacz”.
Gdy „figury Estill” przesłaniają figury ucznia.
Gdy certyfikat na ścianie zasłania pustkę w głosie ucznia.
Wyobraźmy sobie świat, w którym nauczyciel śpiewu nie jest ambasadorem żadnej metody, tylko dobrym towarzyszem. Nie zaczyna zajęć od wykresów, tylko od pytania:
– „Co chcesz wyrazić?”
Zamiast puenty: śpiewaj jakby nikt nie mierzył ci rezonansu
Jeśli ktoś chce uczyć się śpiewu – niech szuka człowieka, nie metody.
Jeśli ktoś chce uczyć śpiewu – niech rozumie, słucha, czuje.
A jeśli ktoś myśli, że bez certyfikatu nie jest wystarczająco dobry…
– niech przypomni sobie, że Freddie Mercury nigdy nie był na kursie Complete Vocal Technique. I jakoś nikt nie zauważył.
Moja Autorska Metoda: Laryngoskopia Emocji™
System niecertyfikowany. Efekty uboczne: autentyczność, wzruszenie, dreszcz.
Opis metody:
Laryngoskopia Emocji™ to pseudonaukowy system pracy z głosem, który ignoruje fałdy głosowe, a koncentruje się na…
…fałdach emocjonalnych.
Metoda zakłada, że:
- Każdy głos ma ukryte traumy i pragnienia.
- Głos nie powstaje w krtani, tylko w trzewiach egzystencji.
- „Brak wsparcia oddechowego” to często po prostu niedojrzały bunt przeciwko ojcu.
- „Napięcie w szyi” to nic innego jak duszona potrzeba krzyku z dzieciństwa.
Techniki stosowane w metodzie:
- Krzyk egzystencjalny w C-dur – wyrażenie rozpaczy w tonacji pozytywnej.
- Dekonstrukcja tremy – analiza, czy boimy się dźwięku, czy tylko opinii matki.
- Emocjonalne crescendo – stopniowe wywlekanie emocji aż do płaczu lub zachwytu.
- Przerwa na wino i rozmowę o sensie życia – obowiązkowy moduł co 45 minut.
Pamiętaj!
„U nas nie uczysz się trybów – uczysz się mówić „kocham” przez dźwięk G4.”
„Poczuj. Powiedz. Zaśpiewaj. A potem dopiero oddychaj.”
„Nie certyfikujemy. Transformujemy.”
Opinie i rekomendacje
„Dzięki Laryngoskopii Emocji™ odkryłem, że mój falset to po prostu tęsknota za dzieciństwem.” – Bartek, były tenor, obecnie wolny człowiek.
„Przestałam śpiewać arie. Zaczęłam mówić prawdę.” – Kasia, alt posttraumatyczny.
„Dzięki tej metodzie nie tylko lepiej śpiewam – lepiej żyję.” – nikt nigdy, ale brzmi dobrze.
Uwaga:
Nie zalecane dla:
- fanów SLS, CVT i tabelki Excel z analizą rezonatorów,
- ludzi pozbawionych dystansu,
- osób uczulonych na ironię i autentyczność.